LỰA CHỌN TRUNG TÂM CAN THIỆP SỚM CHO CON TỰ KỈ

Hiện nay, cùng với sự tăng nhanh về số lượng trẻ rối loạn phát triển nói chung và trẻ tự kỉ nói riêng, nhu cầu về can thiệp sớm ngày càng cao, kéo theo đó là cuộc chạy đua về số lượng các trung tâm/cơ sở can thiệp được thành lập và mở ra. Tuy nhiên, số lượng và chất lượng hoạt động không song hành với nhau, bên cạnh những cơ sở/trung tâm can thiệp với chất lượng giáo dục tốt, còn có những cơ sở hoạt động đại trà, chưa có nhiều kinh nghiệm, hạn chế về chuyên môn. Các chương trình và mô hình can thiệp chưa được áp dụng phù hợp với vấn đề của trẻ.

Nhiều trung tâm hoạt động và tồn tại dưới hình thức thương mại và kinh doanh giáo dục nhiều hơn. Vì vậy, chất lượng can thiệp, giáo dục và sự tiến bộ của trẻ chưa được đảm bảo, khiến cho nhiều trẻ bị bỏ lỡ “giai đoạn vàng”, lãng phí về thời gian và tài chính của gia đình. Việc lựa chọn cơ sở can thiệp sớm cho trẻ sẽ đảm bảo cho trẻ sớm hòa nhập, đem lại hiệu quả can thiệp sớm tốt nhất, nhanh nhất, đảm bảo cho trẻ có sự phát triển đồng bộ, toàn diện nhất.

Để lựa chọn một cơ sở can thiệp phù hợp, chất lượng và hiệu quả với trẻ, phụ huynh cần có những kiến thức, thông tin về chương trình can thiệp, chất lượng dịch vụ và hoạt động của một trung tâm. Từ đó phụ huynh có thể yên tâm trong lựa chọn và gửi gắm trẻ trong các môi trường can thiệp.

Trung tâm chuyên biệt là gì?

Trung tâm chuyên biệt là trung tâm hỗ trợ giáo dục đặc biệt dành cho trẻ có các rối loạn phát triển trong đó có rối loạn phổ tự kỉ. Độ tuổi thường được can thiệp sớm là dưới 6 tuổi, trong đó độ tuổi “vàng” – tức là thời điểm lý tưởng và hiệu quả để can thiệp là dưới 3 tuổi. Tại đây, trẻ được can thiệp, rèn luyện, uốn nắn, học tập, vui chơi và hoà nhập với cùng những trẻ có nhu cầu đặc biệt khác, dưới nhiều hình thức khác nhau: can thiệp nhóm, cá nhân… Chương trình can thiệp cho mỗi trẻ được xây dựng để phù hợp với vấn đề và khả năng của từng trẻ, và được theo dõi, đánh giá chi tiết sự tiến bộ của trẻ. Hoạt động can thiệp tại trung tâm thường đặt dưới sự giám sát của các quản lý chuyên môn có kinh nghiệm và trình độ.

Tính ưu việt của trung tâm chuyên biệt so với các hình thức khác?

Nhiều phụ huynh đã phản hồi tích cực về hiệu quả khi cho trẻ đến trung tâm học tập. Bởi lẽ, ở đây trẻ được học tập cả ngày, có sự hỗ trợ can thiệp tích cực, kịp thời từ giáo viên trong quản lý hành vi, cảm xúc. Bên cạnh những bài học về nhận thức, kỹ năng xã hội, trẻ còn có được những quy tắc ứng xử, thói quen phù hợp trong sinh hoạt cá nhân hàng ngày. Chế độ ăn uống, nghỉ ngơi cũng được trung tâm đáp ứng một cách phù hợp, khoa học hướng đến chất lượng về sức khỏe để học tập hiệu quả.

Các trung tâm can thiệp sớm cũng là môi trường lý tưởng giúp trẻ tương tác giao tiếp với những bạn khác có cùng mức độ về những lĩnh vực phát triển, giúp thúc đẩy sự phát triển trong nhận thức, giao tiếp, những kỹ năng xã hội mà trẻ đang còn hạn chế. Sự tiến bộ của trẻ được giáo viên tại trung tâm theo dõi sát sao theo từng buổi học, thông qua sổ liên lạc giữa trung tâm và nhà trường – là phương tiện để thông tin qua lại, đồng hành và kết nối thông tin giữa phụ huynh và giáo viên. Thông qua những thông tin được trao đổi, phụ huynh có thể hỗ trợ thêm khi ở nhà, từ đó có sự thống nhất và đồng bộ trong kế hoạch can thiệp tích cực cho trẻ.

Lựa chọn can thiệp tại trung tâm là những ưu tiên hàng đầu với nhiều phụ huynh hiện nay. Phụ huynh có thể yên tâm, gửi gắm trẻ và tiếp tục công việc để đảm bảo nguồn thu nhập để đồng hành cùng con ở thời điểm hiện tại và trong những giai đoạn phát triển tiếp theo.

Các tiêu chí lựa chọn trung tâm can thiệp cho con có rối loạn phổ tự kỉ?

Trước hết, phụ huynh cần hiểu rõ hơn về vấn đề trẻ đang gặp phải, hiểu về những đặc điểm sở thích, tính cách của trẻ. Tiếp theo, phụ huynh cần tìm hiểu các dịch vụ sẵn có trên địa bàn mình sinh sống và khả năng tham gia can thiệp/học tập lâu dài tại trung tâm. Dưới đây là một số gợi ý để phụ huynh tham khảo khi lựa chọn trung tâm:

Tiêu chí 1 – Tính pháp lý:

Một trung tâm uy tín cần có những yêu cầu về pháp lý, đầy đủ giấy phép hoạt động hợp pháp trực thuộc các sở ban ngành có liên quan, các hiệp hội khoa học và nghề nghiệp có chức năng mở và quản lý hoạt động của trung tâm.

Tiêu chí 2 – Trình độ kinh nghiệm của cán bộ

Đây là khía cạnh khá quan trọng quyết định chất lượng giáo dục và tính hiệu quả khi can thiệp cho trẻ. Vì thế, cần xem xét về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm của những người lãnh đạo trung tâm. Người lãnh đạo nên có trình độ chuyên môn sâu từ thạc sỹ trở lên, kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt, tâm lý.

Giáo viên can thiệp ở trung tâm luôn đảm bảo những yêu cầu về chuyên môn, tốt nghiệp các ngành liên quan như tâm lý, giáo dục đặc biệt, tâm lý, công tác xã hội… và được đào tạo thêm trước khi làm độc lập. Giáo viên cần luôn được cập nhật và tập huấn định kỳ về những phương pháp can thiệp trẻ.

Ngoài ra, trung tâm nên có sự hỗ trợ, cố vấn chuyên môn về các lĩnh vực. Có sự giám sát, định hướng trong những phương pháp hỗ trợ giáo dục trẻ tại trung tâm.

Tiêu chí 3 – Chương trình và tiếp cận can thiệp: Chương trình và tiếp cận can thiệp là một trong những yếu tố cần thiết, đòi hỏi phải phù hợp, rõ ràng với trẻ tự kỉ. Mỗi trẻ tự kỉ cần có một chương trình can thiệp riêng, được thiết kế dựa trên các phương pháp thực chứng phù hợp. Làm được như vậy sẽ giúp giai đoạn can thiệp cho trẻ được rút ngắn hơn và có tính hiệu quả cao hơn. Hiện nay, có nhiều chương trình có bằng chứng khoa học tốt đang được sử dụng trong can thiệp trẻ tự kỉ phải kể đến đó là mô hình can thiệp sớm EI/EIBI, ESDM, JASPER, DTT, PRT,…

Tiêu chí 4 – Thái độ và đạo đức của cán bộ quản lý, cán bộ can thiệp

Trung tâm cần có môi trường thân thiện thoải mái, yêu thương và có mối quan hệ vui vẻ, thân thiện với trẻ và với gia đình trẻ. Luôn đặt trách nhiệm và sự thấu cảm, yêu mến trẻ lên hàng đầu để giúp trẻ cảm thấy hứng thú, vui vẻ hơn khi đến trung tâm, đồng thời nâng cao tinh thần thoải và chất lượng học tập hiệu quả.

Đạo đức nghề nghiệp luôn được giáo viên đề cao trong giáo dục. Trung tâm cần nói không với việc lạm dụng phụ huynh và trẻ, nói không với việc chỉ trích và nói xấu đồng nghiệp, nói không với xâm hại và bạo hành trẻ. Trung tâm cần đặt quyền lợi của trẻ và gia đình lên trên hết.

Tiêu chí 5 – Cơ sở vật chất: Rất lý tưởng khi trung tâm có một không gian vui chơi, học tập cho trẻ thoáng mát, được sắp xếp và trang trí đẹp mắt, khiến trẻ cảm thấy hứng thú hơn khi đến trung tâm. Cơ sở vật chất đầy đủ giúp trẻ có nhiều phương tiện học tập, đồ dùng, giáo cụ đa dạng, cải thiện tốt các lĩnh vực phát triển: vận động, ngôn ngữ, nhận thức..của trẻ. Ngoài ra, trung tâm cần có đảm bảo an toàn với trẻ, đảm bảo tối ưu về sức khỏe và thân thể của trẻ.

Tiêu chí 6 – Vị trí của trung tâm: Trung tâm thuận tiện cho di chuyển của phụ huynh, tránh những nơi có nguy cơ về giao thông gây mất an toàn cho trẻ. Trung tâm có gần nhà hoặc nơi làm việc, có bãi đỗ xe thuận lợi cũng là một lựa chọn lý tưởng.

Tiêu chí 7 – Kinh phí: Hoàn cảnh và mức thu nhập của phụ huynh không giống nhau và việc can thiệp cho con cầu lâu dài. Vì thế, phụ huynh nên cân nhắc lựa chọn trung tâm có chi phí phù hợp với điều kiện.

Tiêu chí 8 – Chế độ dinh dưỡng và chăm sóc cho trẻ: Đây cũng là một trong những tiêu chí cần thiết và quan tâm. Trung tâm cần có những chế độ dinh dưỡng phù hợp đảm bảo vệ sinh, an toàn sức khỏe của trẻ.

Tiêu chí 9 – Các hoạt động hỗ trợ: Trung tâm có những chính sách hỗ trợ trẻ, các chương trình đào tạo tập huấn cho phụ huynh, hoạt động vui chơi, học tập cho trẻ. Trung tâm có hỗ trợ tốt hơn khi có nhiều kết nối với các tổ chức bên ngoài nhằm giúp trẻ hưởng lợi tối đa từ chính sách, dự án và từ thiện.

Thực tế không phải trung tâm nào cũng đạt được đầy đủ những tiêu chí đề cập ở trên. Mỗi trẻ sẽ cần ưu tiên những tiêu chí này hơn tiêu chí kia (ví dụ chất lượng và chương trình can thiệp hơn là cơ sở vật chất hay chế độ hỗ trợ…). Phụ huynh nên tham khảo ý kiến của nhiều nguồn trước khi đưa ra quyết định. Việc lựa chọn trung tâm không nên quá gấp gáp nhưng không nên trì hoãn vì thời gian có thể can thiệp tích cực cho trẻ không kéo dài.

——-

Tác giả: PGS.TS. Trần Văn Công – HVCH. Hoàng Quốc Lân

Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN (B19/22)